Dự đoán về Vibe Coding: Cách AI sẽ biến đổi việc tạo ra phần mềm
Sự xuất hiện của "vibe coding" đại diện cho một trong những thay đổi sâu sắc nhất trong cách tạo ra phần mềm kể từ khi máy tính ra đời.
Mô hình này - nơi các nhà phát triển mô tả ý định chung về những gì họ muốn xây dựng, và AI tạo ra phần triển khai - vẫn còn trong giai đoạn sơ khai.
Tuy nhiên, nó đã hứa hẹn sẽ dân chủ hóa việc tạo ra phần mềm theo những cách chưa từng có.
Từ dòng lệnh đến UI trực quan
Hiện tại chúng ta đang ở trong cái có thể gọi là "thời đại dòng lệnh" của vibe coding - giao diện dựa trên văn bản nơi các nhà phát triển mô tả những gì họ muốn.
Nhưng đây mới chỉ là bước đầu. Tương lai có thể thuộc về "vibe designing", nơi giao diện trực quan sẽ thống trị quá trình sáng tạo.
Người dùng sẽ thao tác với các yếu tố trực quan, cung cấp mẫu thiết kế, và xem AI làm các chi tiết triển khai. Những dòng code bên dưới trở thành vô hình.
Đối với đa số người sáng tạo, sự chuyển đổi này có nghĩa là họ có thể không bao giờ cần học một ngôn ngữ lập trình.
Thay vào đó, họ sẽ suy nghĩ về kết quả và biểu diễn trực quan, với AI xử lý việc chuyển đổi sang mã thực thi.
Dân chủ hóa việc tạo ra phần mềm
Có lẽ khía cạnh cách mạng nhất của vibe coding là nó trao quyền cho mọi người.
Sự dân chủ hóa này tương đồng với những gì chúng ta đã thấy với việc tạo nội dung - nơi những thanh thiếu niên với smartphone giờ đây sản xuất video trên Tiktok hay Youtube có thể sánh ngang với các studio chuyên nghiệp từ nhiều thập kỷ trước.
Rào cản gia nhập cho việc tạo phần mềm đang không còn nữa. Giống như các nền tảng mạng xã hội đã cho phép bất kỳ ai trở thành người sáng tạo nội dung, vibe coding sẽ cho phép bất kỳ ai trở thành người sáng tạo phần mềm.
Sự thay đổi này sẽ mang lại những quan điểm và cách tiếp cận mới mẻ từ những cá nhân mà trước đây không bao giờ tự coi mình là lập trình viên theo nghĩa truyền thống.
Sự sáng tạo trong làm phần mềm
Khi hàng triệu người sáng tạo mới mang quan điểm của họ vào thiết kế phần mềm mà không bị ràng buộc bởi đào tạo truyền thống, chúng ta có thể sẽ thấy sự phân mảnh và tái sáng tạo các mẫu trải nghiệm người dùng.
Giống như TikTok đã biến đổi việc tạo video với định dạng dọc và thời gian ngắn - những điều từng bị coi là lỗi nghiệp dư trong làm phim truyền thống - vibe coding có thể sẽ tạo ra phần mềm phá vỡ các quy tắc thiết kế thông thường.
Các yếu tố quen thuộc mà chúng ta coi như hiển nhiên - nút bấm, thanh cuộn, cửa sổ thông báo - có thể nhường chỗ cho những mô hình tương tác hoàn toàn mới.
Giao diện phần mềm có thể tạm thời trở nên không thể nhận ra trước khi các quy ước mới xuất hiện và củng cố.
Nếu ai cũng tạo phần mềm được thì sẽ cạnh tranh thế nào?
Khi phần mềm trở nên tầm thường để xây dựng, lợi thế cạnh tranh sẽ chuyển sang các yếu tố khác. Hai yếu tố đáng chú ý:
Sáng tạo liên tục sẽ trở nên ngày càng có giá trị. Bất kỳ ai cũng có thể tạo ra một ứng dụng đơn giản, nhưng những ai liên tục đổi mới với ý tưởng mới sẽ nổi bật - giống như cách bất kỳ ai cũng có thể viết một status, nhưng chỉ một số người sáng tạo nhất định liên tục thu hút sự chú ý của khán giả.
Phân phối và hiệu ứng mạng lưới (network effect) có thể sẽ quyết định người chiến thắng hơn là ưu thế kỹ thuật.
Hiệu ứng mạng lưới xảy ra khi giá trị của một sản phẩm hoặc dịch vụ tăng lên theo số lượng người dùng. Ví dụ:Facebook có giá trị hơn khi có nhiều bạn bè của bạn cũng sử dụng nó
Một ứng dụng gọi xe như Grab có giá trị hơn khi có nhiều tài xế và khách hàng
Phân phối đề cập đến khả năng đưa sản phẩm đến tay người dùng - các kênh marketing, quan hệ đối tác, hoặc chiến lược thu hút người dùng.
Trong thời đại vibe coding, việc xây dựng sản phẩm phần mềm có tính năng tương tự sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều. Khi bất kỳ ai cũng có thể tạo ra phần mềm có khả năng kỹ thuật tương đương, thì cách sản phẩm đến được với người dùng và quy mô người dùng đạt được sẽ trở thành yếu tố quyết định thành công.
Giả sử có hai ứng dụng chia sẻ ghi chú được tạo bằng vibe coding:
Ứng dụng A: Đến thị trường trước, nhanh chóng thu hút 100,000 người dùng
Ứng dụng B: Ra mắt sau 3 tháng, có giao diện đẹp hơn và một vài tính năng tốt hơn
Mặc dù ứng dụng B có thể vượt trội về mặt kỹ thuật, nhưng ứng dụng A đã có lợi thế to lớn vì:
Người dùng đã lưu trữ dữ liệu của họ trên đó
Mọi người đã quen với cách sử dụng nó
Người dùng đã chia sẻ nó với bạn bè/đồng nghiệp (tạo hiệu ứng mạng)
Nó đã có nhiều đánh giá, bài viết, và độ nhận diện thương hiệu
Người dùng mới thường chọn ứng dụng A vì "mọi người đều dùng nó", tạo ra chu kỳ tăng trưởng tự củng cố.
Phần mềm tự cải thiện
Một trong những khả năng hấp dẫn nhất là phần mềm có thể tự cải thiện dựa trên hành vi người dùng.
Thay vì các nhà phát triển phân tích số liệu và triển khai thay đổi, các sản phẩm có thể tự động thích ứng để đạt được các kết quả đã xác định tốt hơn.
Hãy tưởng tượng một Product Manager xác định các mục tiêu cấp cao như "làm cho quy trình đăng ký đơn giản" hoặc "tăng sự tương tác của người dùng", và phần mềm liên tục tự viết lại để đạt được những kết quả đó tốt hơn dựa trên hành vi người dùng thực tế.
Điều này thể hiện sự chuyển dịch từ việc xác định chính xác các hành vi sang việc xác định kết quả mong muốn và để việc triển khai linh hoạt thích ứng.
Phần mềm cho các thị trường ngách
Vibe coding sẽ đẩy nhanh sự thâm nhập của phần mềm vào các ngành công nghiệp ngách mà trước đây bị bỏ qua bởi phát triển phần mềm truyền thống. Các ngành không thể thu hút nhân tài kỹ thuật hàng đầu do quy mô hoặc thiếu đổi mới.
Một số ngành ngách như: nông nghiệp, tang lễ, thủ công & truyền thống, chợ truyền thống, dịch vụ địa phương, dịch vụ sửa chữa, vv
Sự dân chủ hóa này sẽ tương tự như cách bảng tính (Excel) đã cung cấp cho người kinh doanh không chuyên về kỹ thuật khả năng lập trình, dẫn đến làn sóng cải thiện hiệu quả trên nhiều ngành. Vibe coding sẽ mang lại khả năng mạnh mẽ hơn nữa cho các ngành công nghiệp ngách này, đẩy nhanh sự hấp thụ của họ vào nền kinh tế số.
Chuyển đổi cấu trúc tổ chức
Các công ty phần mềm truyền thống thường duy trì tỷ lệ khoảng 5:1:1 giữa lập trình viên, nhà thiết kế và quản lý sản phẩm. Nhưng điều gì xảy ra khi việc triển khai kỹ thuật trở nên nhanh chóng và dễ dàng hơn đáng kể?
Hai tình huống đối lập có thể xuất hiện.
Một mặt, tỷ lệ kỹ sư có thể giảm khi việc triển khai trở nên ít tốn công sức hơn.
Mặt khác, chúng ta có thể thấy một phiên bản của Nghịch lý Jevon, trong đó những lợi ích hiệu quả dẫn đến các dự án phần mềm tham vọng hơn, có khả năng tăng nhu cầu về các vai trò kỹ thuật trong khi chuyển đổi bản chất của chúng. Phần mềm tạo bởi vibe coding có thể bị kém chất lượng, vấn đề bảo mật và gây technical debt → dẫn tới nhiều việc phải làm hơn
Vượt ra ngoài phần mềm: Vibe Marketing và Vibe Selling
Sự thay đổi mô hình sẽ không dừng lại ở coding. Khi AI trở nên có khả năng thực hiện các nhiệm vụ ngày càng phức tạp, chúng ta có thể sẽ thấy những chuyển đổi tương tự trong marketing, bán hàng và các chức năng kinh doanh khác.
"Vibe marketing" có xác định khác hàng mục tiêu và thông điệp mong muốn, sau đó có các hệ thống AI xử lý mọi thứ từ tiếp cận KOLs và mua quảng cáo, tự tạo video/blog và đăng bài.
"Vibe selling" có thể liên quan đến việc mô tả hồ sơ khách hàng lý tưởng và đề xuất giá trị, với các hệ thống AI xử lý việc tìm kiếm khách hàng tiềm năng, tiếp cận và thậm chí là hội thoại bán hàng.
Kết Luận
Vibe coding đại diện cho không chỉ một cách mới để tạo ra phần mềm - đó là sự khởi đầu của một chuyển đổi cơ bản trong cách chúng ta tương tác và tạo ra công nghệ. Khi rào cản giữa ý định của con người và việc triển khai của máy tiếp tục giảm đi, chúng ta sẽ thấy làn sóng sáng tạo và đổi mới từ những nguồn không ngờ tới, các mẫu sử dụng và thiết kế mới, và những thay đổi sâu sắc trong cách tạo ra giá trị kinh doanh.
Sự chuyển dịch từ lập trình rõ ràng sang tạo dựa trên ý định (prompting) có thể sẽ được ghi nhớ như một trong những chuyển đổi quan trọng nhất trong lịch sử máy tính, tương đương với sự thay đổi từ thẻ bấm lỗ (Punched card) sang trình soạn thảo văn bản hoặc từ dòng lệnh sang giao diện đồ họa.
Chúng ta đang chứng kiến những ngày đầu của cuộc cách mạng này, và những ý nghĩa đầy đủ của nó mới chỉ bắt đầu xuất hiện.
Vibe coding is the future